Is Sociale Media de Schuldige? Een Economisch Perspectief op Menselijk Gedrag

 

Is Sociale Media de Schuldige? Een Economisch Perspectief op Menselijk Gedrag

Je hoort het vaak: sociale media zorgt ervoor dat mensen steeds meer afstand van elkaar nemen. Maar klopt dat wel?

STELLING

Mijn stelling is juist dat het niet de sociale media zelf is die ons vervreemdt, maar dat het menselijke gedrag—onze natuurlijke neiging om ons soms terug te trekken of af te zonderen—de basis vormt voor deze ontwikkeling. Sociale media is eerder ontstaan als antwoord op dit gedrag dan als de veroorzaker ervan. En bedrijven spelen hier slim op in, door economische kansen te benutten die ontstaan uit dit menselijke ‘vluchtgedrag.’

De Menselijke Aard: Egocentrisme en Afzondering

Als we naar onszelf kijken, zien we dat mensen vaak geneigd zijn om zich, bewust of onbewust, af te zonderen. Dit kan uit een verlangen naar rust, zelfbescherming, of simpelweg omdat we soms liever een afstand bewaren. Dit gedrag, dat je zou kunnen omschrijven als een vorm van egocentrisme (gerichtheid op zichzelf) of vluchtgedrag, vormt een voedingsbodem voor bedrijven en organisaties. Ze zien een kans om diensten en producten aan te bieden die inspelen op onze behoefte aan afzondering, gepersonaliseerde content en gemak op afstand.

Sociale Media: Een Economisch Antwoord op Menselijk Gedrag

Sociale media is ontstaan als reactie op deze menselijke neigingen. Het creëert een digitale omgeving waarin we zelf kunnen bepalen wie of wat we toelaten en met wie we contact willen maken, vaak op veilige afstand. Bedrijven als Meta, Twitter (X), en TikTok spelen economisch in op deze behoefte. Door de sociale media op zo'n manier in te richten dat het aansluit bij ons gedrag, wordt het platform aantrekkelijker, wat de kans op economische winst vergroot.

Economische Termen in een Notendop

Om te begrijpen hoe dit werkt, helpt het om enkele economische begrippen kort toe te lichten:

1. Vraag en Aanbod
   Bedrijven zien dat er een grote vraag is naar platformen die persoonlijke en op afstand gerichte interactie mogelijk maken. Sociale media-platforms bieden het ‘aanbod’ dat hier perfect bij past.
2. Marktsegmentatie
   Door doelgroepen in te delen op basis van interesses en gedrag, kunnen bedrijven gepersonaliseerde content en advertenties aanbieden. Dit verhoogt de kans op succes, want de content is precies afgestemd op de wensen van de gebruiker.
3. Consumentengedrag
   Het gedrag van de gebruiker wordt gemonitord en geanalyseerd, zodat bedrijven begrijpen waar hun publiek naar op zoek is. De constante feedback van gebruikers helpt sociale mediabedrijven hun diensten te verfijnen en verslavender te maken.
4. Winstmaximalisatie
   Het einddoel van bedrijven is winst. Door in te spelen op het vluchtgedrag en egocentrisme van mensen, weten sociale mediabedrijven hun inkomsten te maximaliseren. Hoe meer mensen zich richten op de digitale wereld, hoe meer tijd ze besteden op de platforms, en hoe hoger de advertentie-inkomsten.

Begrip van Economie: Een Vakgebied op Zich

Om het volledige plaatje van deze economische interacties te begrijpen, is een degelijke studie in economie nodig. Het vakgebied omvat talloze termen en concepten die bedrijven helpen winstgevend te zijn, vaak door slim in te spelen op ons natuurlijke gedrag. Bedrijven zien deze sociale behoeften en gedragingen als kans om economische waarde te genereren.

Economische Begrippen en de 'Aard van het Beestje': Zijn We Echt Bereid om te Veranderen?

Word je duizelig van termen als marktsegmentatie en winstmaximalisatie? Of raakt een inkijkje in de wereld van de economie je juist geïnspireerd? Misschien ben je al een doorgewinterde econoom die glimlacht om deze basisuitleg. Wat je perspectief ook is, één ding is zeker: de essentie van economie gaat uiteindelijk om winst—en daar komen menselijk gedrag en psychologische patronen om de hoek kijken.

De vraag die opkomt is of meer kennis ons gedrag en de manier waarop we de economie benaderen écht zal veranderen. Zelf ben ik geneigd te denken van niet. Want zoals ik al eerder zei: ons gedrag, de ‘aard van het beestje,’ bepaalt vaak onze keuzes. We kunnen leren, lezen en misschien zelfs proberen te begrijpen, maar is er werkelijk een wil om ons gedrag te veranderen? Daar ben ik sceptisch over, en juist die onveranderlijke patronen spelen de economie en investeerders in de kaart.

Gedrag als Basis van Economisch Succes

De kracht van de economie ligt vaak in het menselijk gedrag. Bedrijven en investeerders weten precies hoe ons gedrag in te schatten, omdat onze neigingen vaak zo voorspelbaar zijn. Wanneer we iets leuk vinden of als we gemak zoeken, zijn we bereid daarin te investeren—of dat nu tijd, aandacht, of geld is. Sociale media-platforms, bijvoorbeeld, spelen hier perfect op in door inspanning te leveren om hun gebruikers zo lang mogelijk geboeid te houden. Dit biedt economische kansen die bedrijven slim benutten.

Winst en ‘Wijzer Worden’: Heeft Meer Kennis Invloed op de Economie?

Interessant is dat hoe meer mensen de werking van deze systemen doorzien, hoe minder dat eigenlijk invloed lijkt te hebben op hun gedrag. Hoewel kennis onmisbaar is, blijkt dat mensen vaak geneigd zijn dezelfde economische keuzes te blijven maken, ongeacht hun kennisniveau. Het lijkt erop dat bewustwording niet per se leidt tot gedragsverandering—en dat is gunstig voor bedrijven en investeerders die op stabiele klantpatronen vertrouwen.

Investeringen en Gedrag: Een Verdere Inkijk

De relatie tussen gedrag en investering is fascinerend. Investeerders baseren hun beslissingen vaak op de verwachting dat menselijk gedrag redelijk stabiel blijft. Of het nu gaat om technologie, Retail of financiële producten, investeringen worden strategisch geplaatst waar ze het meest waarschijnlijk worden omgezet in winst. En als mensen voorspelbaar blijven in hun gedragingen, blijft die winstkans groot.

Doelgerichte economische investeringen

Is de term Selectieve investeringen bij jouw bekend. Of Strategische investeringen misschien? Bij de economen onder ons hoef ik daar niet aan te twijfelen. Maar het gros van de mensen daar twijfel ik over, en dat is geen schande. Je hoeft niet alles te weten natuurlijk. Maar bewust worden van dit fenomeen is wel belangrijk. Waarom? Dat leg ik je natuurlijk graag verder uit.

Gerichte economische interventie

Hier moet je aan denken dat kapitaal ingezet wordt wat economisch voordeel oplevert, of strategisch voordeel. Technologie, duurzame energie, infrastructuur kan je in eerste instantie aan denken bij dit fenomeen. Dit heeft normaal gesproken tot doel het krijgen van meer werkgelegenheid en daardoor een inkomensgroei. Maar een verbetering in de infrastructuur en zijdelings een verbetering in mens, cultuur en natuur hoort daar ook onder. Natuurlijk is het een investering en elke investering kent risico’s met zich mee. Het doel wat men wilt behalen hoeft niet altijd een succes te zijn. Het kan een averechts effect hebben. Onder andere omdat men zich gewoon vergist heeft in het doel wat met wilt behalen. En de middelen die waarvoor ingezet worden. Maar het kan ook door allerlei belangen in groeperingen tot een fout einde leiden. Denk bijvoorbeeld aan Fokker – 1996 failliet gegaan. RSV (Rijn-Schelde-Verolme Groep) - 1983 failliet. Of problemen bij Connexxion, Kwantum en World Online om maar een voorbeeld te noemen. Dat een doel wat wordt ingezet om een economische voordeel te behalen hoeft niet altijd te slagen zoals we weten.

Maar niet alles is kommer en kwel. Zat namen die wel succes hebben, ondanks wellicht negatief nieuws wat soms op het nieuws komt.  

Succesvolle Nederlandse Economische Interventies

Hieronder vind je beknopte voorbeelden van Nederlandse bedrijven die met strategische overheidsinterventies succesvol werden geholpen. Deze steun heeft niet alleen de bedrijven zelf, maar ook de Nederlandse economie een stevige basis gegeven.

1. KLM: Nationale Trots in de Lucht Gehouden

Tijdens de COVID-19-pandemie kreeg KLM cruciale overheidssteun om te blijven vliegen, banen te behouden en Nederland verbonden te houden met de wereld. Zonder deze steun had de luchtvaartmaatschappij grote problemen gehad, wat een negatieve invloed zou hebben op de Nederlandse economie en internationale positie.

2. ABN AMRO: Stabiliteit in de Bankencrisis

In de financiële crisis van 2008 nationaliseerde de overheid ABN AMRO om de banksector te stabiliseren. Deze interventie herstelde het vertrouwen en voorkwam grotere economische schade. Na enkele jaren werd de bank gedeeltelijk geprivatiseerd, waarbij de overheid een deel van haar investering terugverdiende.

3. ASML: Innovatie met Overheidssteun

ASML, wereldleider in chiptechnologie, kreeg geen directe bailout maar wel overheidssteun voor onderzoek en innovatie. Hierdoor kon ASML de wereldmarkt veroveren met baanbrekende technologie en groeide het uit tot een pijler van de Nederlandse techsector.

4. DSM: Van Staatsbedrijf naar Innovatieve Multinational

Ooit een staatsbedrijf gericht op mijnbouw, transformeerde DSM in de jaren ’80 dankzij strategische privatisering en overheidssteun tot een succesvolle multinational. DSM richt zich nu op gezondheid, voeding en biowetenschappen en is internationaal toonaangevend in duurzame oplossingen.

5. NXP Semiconductors: Van Philips-onderdeel naar Wereldspeler

Met gerichte steun voor onderzoek ontwikkelde NXP zich van een onderdeel van Philips tot een zelfstandige, toonaangevende chipfabrikant. Het bedrijf levert cruciale technologie aan de auto-industrie en draagt bij aan de sterke positie van Nederland in de wereldwijde halfgeleidersector.

6. Rabobank: Stabiliteit zonder Directe Steun

Rabobank kreeg geen directe staatssteun tijdens de financiële crisis, maar profiteerde wel van de bredere stabiliserende maatregelen van de overheid. Dit hielp de bank een sterke positie te behouden in een turbulente markt, wat gunstig was voor de hele economie.

 Deze interventies tonen aan dat gerichte overheidssteun Nederlandse bedrijven helpt te groeien en te bloeien, wat niet alleen voor werkgelegenheid, maar ook voor economische stabiliteit zorgt.

Conclusie

In deze blog hebben we een blik geworpen op de rol van menselijk gedrag in de economie. Begrippen als marktsegmentatie, vraag en aanbod, en consumentengedrag zijn geen statische termen—ze zijn nauw verbonden met hoe we als mensen in elkaar zitten. De vraag is: veranderen we ons gedrag echt? Of blijft de ‘aard van het beestje’ een solide basis voor economische winst?

Het is niet sociale media op zich die afstand creëert; het zit diepgeworteld in ons eigen gedrag. Sociale media zijn een antwoord op de natuurlijke behoefte van mensen om zich soms af te zonderen of te verbinden op afstand. Bedrijven hebben dit gedrag herkend en gebruiken economische principes om het om te zetten in winst. Het begrijpen van deze dynamiek geeft inzicht in hoe ons gedrag de technologie om ons heen vormgeeft—en hoe de economie daarop inspeelt.

De meeste van ons staan niet dagelijks stil bij wat economie eigenlijk betekent. En dat hoeft ook niet, ieder heeft immers zijn eigen vakgebied. Maar enige bewustwording kan geen kwaad, zeker als we de invloed van ons eigen gedrag op de economische groei van bijvoorbeeld sociale media beter willen begrijpen. Sociale media wordt vaak als boosdoener aangewezen wanneer het gaat om vervreemding tussen mensen, maar is dit wel eerlijk?

In werkelijkheid is sociale media ontstaan als antwoord op een behoefte die al in ons leefde. Het sluit aan op onze neiging om afstand te bewaren en ons soms af te zonderen. Het succes van sociale media ligt hierin: het biedt winstkansen voor allerlei bedrijven en organisaties en is daardoor diep verweven geraakt in ons dagelijkse leven. Deze groei zet ongetwijfeld door, en of dit op de lange termijn positief of negatief zal zijn, kan alleen de toekomst ons vertellen.

Wat wel duidelijk is, is dat sociale media ons eigen gedrag weerspiegelt en versterkt, en dat de economische krachten hierachter nog lang niet uitgewerkt zijn.

Als we even stilstaan en goed om ons heen kijken—op lokaal of internationaal niveau—zien we hoe diep ons gedrag de maatschappij beïnvloedt. Neem bijvoorbeeld een voetbalwedstrijd: een gezonde strijd op het veld kan gemakkelijk omslaan in haat en vijandigheid. Hoe komt het dat we, na zo’n wedstrijd, niet gewoon de ander als medemens kunnen blijven zien? Of kijk naar vluchtelingenstromen: mensen die gedwongen zijn hun land te verlaten vanwege onleefbare omstandigheden, maar die in een nieuw land vaak hun oude tradities en overtuigingen blijven uitdragen. Waarom herhalen we patronen en gewoontes die ons elders niet verder hielpen?

Deze vragen raken aan een diep menselijk fenomeen. Of het nu gaat om vechten voor een sportclub of het verhuizen naar een nieuw land, we nemen onze overtuigingen en gedrag mee, vaak zonder de impact op anderen volledig te beseffen. Dit gedrag beïnvloedt onze samenleving op veel niveaus, van huizennood en druk op voorzieningen tot verhitte sociale discussies. Degenen die oprecht hulp nodig hebben, worden hierdoor vaak onzichtbaar, hun behoeften bedekt door de luide massa die een plek opeist.

En waar vluchten we voor deze ingewikkelde werkelijkheid? Juist, in sociale media. Het biedt ons de mogelijkheid om weg te kijken en ons even te verbergen voor de confrontatie met ons eigen gedrag en zijn gevolgen. Sociale media spiegelt onszelf—ons vluchtgedrag, onze neiging om moeilijke vragen te ontwijken, en ons vermogen om grote en kleine uitdagingen soms te negeren.

Bedankt in ieder geval voor het lezen van dit blog artikel.